Ο σκώρος στη μπαρόκ μπερζέρα

 

Μία φοβερή περίπτωση διπροσωπίας και (ή) διαταξικής κινητικότητας, μας προσφέρει η ηθοποιός Emerald Fennell, στη δεύτερη σκηνοθετική δουλειά της, με την ταινία SALTBURN ,σε σενάριο δικό της.

Με ένα άκρως πειστικό καστ, με προεξάρχοντες το δίδυμο Barry Keoghan- Jacob Elordi, στους αβανταδόρικους ρόλους του ταπεινού «ασχημόπαπου» και του αριστοκράτη «κύκνου» αντιστοίχως,με ένα απολύτως ταιριαστό soundtrack που υπογραμμίζει αυτή τη διάχυτη αίσθηση πολυτελούς αμεριμνησίας που διέπει τον πανέμορφο Φήλιξ Κάτον, και τον κύκλο του, κι αυτή την υπέροχη έπαυλη όπου έγιναν τα γυρίσματα, η ταινια της Fennell, θα έλεγα πως δεν κομίζει γλαύκας στας Αθήνας, αναφορικά με τον βασικό χαρακτήρα της ιστορίας. Πριν τον μονόχνωτο, συνεσταλμένο, ευφυή αφανή και προερχόμενο από χαμηλή κοινωνικοοικονομική τάξη, Όλιβερ Κουίκ, υπήρξαν βεβαίως, ο θρυλικός Τομ Ρίπλεϊ, και ο Κρις Γουίλτον του εξαίρετου Γουντιαλενικού Match Point(2005). Να βάλουμε σ’αυτή την ιδιότυπη συλλογή και τον μοναχικό, και υποφέροντα απ΄αυτό, γιατρό Κωστή εκείνου του εξαιρετικού Suntan (2016); Παρόλο που κατ’αρχήν φαίνεται πως άνετα συμπληρώνει την τετράδα αυτών των, άξιων λύπησης κατά βάση, προσώπων, διαφέρει απ΄αυτούς, στο ότι για όσα…ποινικώς κολάσιμα διαπράττει, ευθύνεται μόνο η ερωτική του απελπισία και στέρηση, και όχι η λύσσα του (όπως στους άλλους τρείς) για κοινωνική άνοδο.

Ο Barry Keoghan, υποδύεται ανατριχιαστικά αυτόν τον συνεσταλμένο και χαμηλότονο φοιτητή, τον Όλιβερ Κουίκ απ΄το Πρέσκοτ, με τις λαμπρές επιδόσεις στα γράμματα που του πρόσφεραν υποτροφία για την Οξφόρδη, και κατορθώνει να τον κάνει εντελώς αντιπαθή… Περιέργως, ο ανάλογος χαρακτήρας του διαβόητου Ρίπλεϊ, ερμηνευμένος τοσο ωραία, στην θαυμάσια ταινία του A.Minghella, απ΄τον Matt Damon, ήταν κατά τι, πιό συμπαθητικός θα έλεγα. Τούτος δω ο πρασινομάτης Όλιβερ, μ’αυτό το απαίσιο βλέμμα του, προκαλεί ανατριχίλες, οι οποίες παίρνουν το μονοσήμαντο νόημά τους,αν παρακολουθήσει κανείς την ταινία απ ΄το τέλος προς την αρχή, αν και ο πολύ προσεκτικός θεατής, θα δεί μιά γρήγορη σεκάνς εκεί στην αρχή της ταινίας, όταν ο ‘Ολιβερ, αφηγείται όλα τα τρομερά που συνέβησαν στην εκπληκτική σπιταρώνα των Κάτον, όπου στην ουσία μας προσφέρεται στο πιάτο η λύση του μυστηρίου που ονομάζεται Όλιβερ Κουίκ.

Τί ακριβώς ήταν ο ‘Ολιβερ; Ένας φτωχός φοιτητής που μπαίνει στην Οξφόρδη μεν, απέχει παρασσάγγας απ΄τη δημοφιλία και τη γοητεία που ασκεί στην ομήγυρη, ο συμφοιτητής του, πεντάμορφος αριστοκράτης Φήλιξ Κάτον δε, και εκτροχιάζεται επειδή φτάνει η μοιραία στιγμή που δεν υποφέρει άλλο «φτύσιμο», άλλη απόρριψη κι άλλο αποκλεισμό; Ή ένας μεθοδικός, ύπουλος υπολογιστάκος, με το δικό του μυστικό σχέδιο εκδίκησης της πλουτοκρατίας, όπως ενσαρκώνεται στο πρόσωπο του ευειδούς Φήλιξ, αλλά και σ’αυτά της σκανδαλωδώς εύπορης οικογένειάς του; Διότι άλλη εντύπωση, αποκομίζει κανείς αν παρακολουθήσει την ιστορία απ΄την αρχή προς το τέλος της, κι άλλη αν τη δεί ανάποδα, έχοντας ενημερωθεί για το ποιόν τελικώς, αυτού του ντροπαλού νεαρού, που ζητάει συγγνώμη σε κάθε ευκαιρία (ακόμη κι όταν δεν φταίει σε κάτι− φοβερή η σκηνή του πρωινού στην έπαυλη των Κάτον), που θαμπώνεται και γοητεύεται μ’αυτή την διάχυτη αίσθηση παρακμής που κυκλώνει τα νεαρά βλαστάρια της οικογένειας, τον Φήλιξ βεβαίως, την εθισμένη στο σεξ και το κάπνισμα, αδελφή του, Βενετία, αλλά και τον πτωχό ξάδελφό τους απ’ την Αμερική, τον Φάρλεϊ, ο οποίος όσα στερείται σε εισόδημα, τα έχει σε τσογλανιά… Οι Jacob Elordi, Alison Oliver  και Archie Madekwe αντιστοίχως, είναι απολαυστικότατοι στους ρόλους τους, απολύτως μέσα στα πρόσωπα που υποδύονται, αυτή την τριπλέτα των κακομαθημένων μειρακίων, που καπνίζουν αρειμανίως, διαβάζουν τις περιπέτειες του Χάρι Πόττερ, και κάνουν ερωτήσεις τύπου : “Do you think, Harry, Hermione and Ron, had threesomes?"» σ’αυτή την εξαιρετική σεκάνς (υπό τους ήχους του Time To Pretend, των MGMT) όπου ο Όλι, όπως αρέσκονται να τον φωνάζουν εκεί στην έπαυλη, μυείται στις ασχολίες αυτής της κλειστής λέσχης των πάμπλουτων που διαθέτουν κάστρο και τίτλο.

 

Η εμμονή (ίσως και ανομολόγητος έρωτας) του ασχημούλη Όλιβερ με την «ταπεινή» καταγωγή, για τον πανέμορφο και άκρως δημοφιλή Φήλιξ, αποδίδεται πολύ πετυχημένα απ΄τον Keoghan, ο οποίος και εδώ (όπως και στην ταινία του Γ.Λάνθιμου, Ο Θάνατος Του Ιερού Ελαφιού) έχει ρόλο τρόπον τινά εξολοθρευτή. Είναι χαρακτηριστικότατες οι σκηνές με τον ‘Ολιβερ να παρακολουθεί μυστικά το ίνδαλμά του, τον ωραίο Φήλιξ, να κοιτάζει με λατρεία, αλλά και ζήλεια αυτό το πλάσμα που έχει σε υπέρτατο βαθμό, όλα όσα δεν έχει ο Όλιβερ που προέρχεται από μιά, προβληματική οικογένεια. Το οικογενειακό του δράμα, γίνεται γνωστό και στους γονείς του Φήλιξ, τον σερ Τζέημς Κάτον και τη σύζυγό του, Λαίδη Έλσπεθ (οι υπέροχοι Richard E. Grant και Rosamund Pike) με τη δεύτερη να δηλώνει απολύτως συγκλονισμένη με όσα φρικτά πέρασε ο κακόμοιρος ο Όλιβερ. Φαίνεται πως η μεγαλοπρεπής οικία των Κάτον, λειτουγεί ως καταφύγιο για κάποιους τυχερούς αναξιοπαθούντες, όπως είναι η φίλη της Λαίδης, η Πάμελα (φοβερή η Carrey Mulligan, σε σύντομη εμφάνιση) ή ο ξάδελφος των παιδιών, ο έτερος αχώνευτος χαρακτήρας της ταινιας, ο Φάρλεϊ (ο Madekwe είναι εξαιρετικός, σου προκαλεί την ακαταμάχητη επιθυμία να τον τουλουμιάσεις στο ξύλο) ο οποίος μοιάζει να είναι ο μόνος που συνεχώς πετάει σπόντες στον Όλιβερ, τον αντιμετωπίζει εξ αρχής, ως καποιον παρείσακτο/ενοχλητικό/ έναν «κι εσύ ποιος εισαι ρε φίλε που μας κατσικώθηκες δω χάμω; ». Γιατί, παρά την ολοφάνερα ανοιχτόκαρδη πρόσκληση του  Φήλιξ, και την θερμή υποδοχή που του επιφυλάσσουν ο σερ Τζέημς και η πανέμορφη Λαίδη Έλσπεθ,ο Όλιβερ, είναι και παραμένει μέχρι τέλους, ξένο σώμα… Στην εκπληκτική και καθοριστική σεκάνς , του μεγαλοπρεπούς πάρτι το οποίο δίνουν οι Κάτον, προς τιμήν του γενεθλιάζοντα Όλιβερ, γίνεται φανερό πως ό,τι και να κάνει αυτός, όσο και να προσπαθήσει, πάντα θα του τρώει τα σωθικά σαν οξύ, η ενοχλητικότατη αίσθηση πως δεν ανήκει εκεί, σ’αυτό το κλειστο κλαμπ των προνομιούχων, που δεν έχουν έγνοιες, γιατί έχουν άφθονο χρήμα με το οποίο πληρώνουν άλλους να πονοκεφαλιάζουν για λογαριασμό τους. Είναι εντελώς σημαδιακή η σκηνή όπου μια εντυπωσιακή τούρτα με αναμμένα κεριά παρουσιάζεται στον Όλιβερ και όλοι οι καλεσμένοι τραγουδούν εν χορώ το Happy Birthday, μέχρι ν’ακουστεί από κάποιον (ποιός ήταν αυτός που ξεστόμισε την απαισια ατάκα, δεν το μαθαίνουμε ) : «Oh man, I forgot, his fucking name…». Το τιμώμενο πρόσωπο υποτίθεται, ο Όλιβερ, έγινε σε μια στιγμή ο Κανένας, ο άγνωστος Χ, αυτός λόγω του οποίου όλοι ξεσαλώνουν στην πολυτελή οικία των Κάτον, αλλά δεν μπήκαν στον κόπο να μάθουν πως διάολο λέγεται ο άνθρωπος, για τον οποίο μαζεύτηκαν όλοι αυτοί εκεί. Μικρές λεπτομέρειες, συνεχείς υπενθυμίσεις ότι όσο και να πασχίσει, σαν αυτούς, δεν πρόκειται να γίνει, παρέχονται στον Όλιβερ, σαν ελαφρά αλλά αναμφίβολα ενοχλητικά, χαστούκια. Ακόμη και ο μπάτλερ της οικίας, ο πάντα βλοσυρός Ντάνκαν (αστειότατος ο Paul Rhys, θυμίζει τον μπάτλερ της οικογένειας Άνταμς), αντιμετωπίζει τον Όλιβερ σαν δυνητικό κλέφτη/εισβολέα/ενοχλητικό, το άγρυπνο μάτι του ,τον παρακολουθεί.

Δεν είναι όμως μόνο η συμπεριφορά του Όλι που κινεί το ενδιαφέρον, άξια παρατήρησης είναι και η αντίδραση του ωραίου Φήλιξ, μόλις μαθαίνει ότι όλα τα δήθεν τραγικά που έχει βιώσει ο συμφοιτητής του είναι ψέμματα. Όπως ο Ρίπλεϊ (ο οποίος είχε μέγα τάλαντο στην πλαστογραφία και να λέει ψέμματα) διατεινόταν πως «καλύτερα να είσαι ένα ψεύτικο κάτι,παρά ένα αληθινό τίποτα» , έτσι και ο Όλιβερ, επανευφεύρει το υπόβαθρό του, φλομώνει στα ψέμματα τον ωραίο φίλο του, νομίζοντας προφανώς πως αυτός, είναι αρκετά ηλίθιος για να να μην καταλάβει ποτέ την απάτη. Και εδώ ακριβώς βρίσκεται το ενδιαφέρον στην αντίδραση του Φήλιξ : ο αριστοκράτης με το παραδάκι, τον τίτλο και την έπαυλη, αυτός που μεγάλωσε μέσα στην υποκρισία, τη δηθενιά και την υποκριτική κοινωνική αβροφροσύνη, δεν ανέχεται τα ψέμματα που του είπε ο Όλιβερ. Και δεν είναι καθόλου παράδοξο αυτό− αν σκεφτούμε την περίφημη κατάρα που κυνηγάει όλους τους λεφτάδες: έχουν πάντα τη φρικτή υποψία ότι όσοι τους πλησιάζουν/εκδηλωνουν αισθήματα γι αυτούς κλπ., το κάνουν υποκριτικά, και το μόνο που θέλουν είναι οι λεφτά τους. Ο Φήλιξ δεν ανέχεται ότι ο φίλος του, του είπε ψέμματα, του παρουσίασε ένα προσωπείο για πρόσωπο, και για να προστατευθεί, αντιδρά ως γνήσιος πάμπλουτος : κάνει ghosting στον Όλιβερ, συμπεριφέρεται σαν αυτός να είναι αόρατος, του δινει την εντύπωση πως έχει πέσει αμετάκλητα σε δυσμένεια, στη δυσμενεια των προνομιούχων. Και είναι αυτή η συμπεριφορά του Φήλιξ, που χαράζει βαθιά τον Όλιβερ, που τον τρελαίνει ανυπόφορα. Στην κομβικής σημασίας σκηνή του λαβυρίνθου, έχουμε μιά πολύ ωραία οπτική απόδοση του «γιατι με αγνοείς;». Ο αχώνευτος Όλιβερ, που ψάχνει σ’ ολο το πάρτι τον Φήλιξ, τον εκπεσόντα άγγελο, που γύρω του συνωστίζονται ξετρελαμένοι σαν μυγάκια, όλοι οι άλλοι, η «αυλή του βασιλιά Φήλιξ», στην οποία δεν συμπεριλαμβάνεται αυτος φυσικά. Η οργισμένη εξομολόγησή του στο αντικείμενο της λατρείας του, και η αντίδραση του ωραίου Φήλιξ, αυτό το τρομαγμένο βλέμμα όταν νιώθουμε πως κινδυνεύουμε, ότι ο άνθρωπος που μας μιλάει, είναι απειλητικός, εκφοβιστικός. Ως εδώ ήταν Όλι, ό,τι πρόλαβες κι αρπαξες απ’ την μεγάλη τράπεζα , πρόλαβες. Όπως άνοιξε ξαφνικά η μεγάλη πόρτα και μπήκες στα άδυτα των πλουσίων, έφαγες το φαγητό τους, κοιμήθηκες στα κρεβάτια τους, έκανες μπάνιο στην μπανιέρα τους (η σκηνή μετά το μπάνιο του Φήλιξ, πέραν περιγραφής), έτσι ξαφνικά θα κλείσει πίσω σου, κι εσύ θα ξαναβρεθείς εκεί που ήσουν : μόνος, παρέα με την ευφυϊα σου, και «ομοιοπαθείς» σαν τον συμφοιτητή σου τον Μάικλ Γκρέηβι (ο Ewan Mitchell του House Of The Dragon), που σου λέει κακιασμένα ότι ουτε εσύ ούτε αυτός είστε καλεσμένοι στο πάρτι χριστουγέννων του πανεπιστημίου.

 Όταν το σαράκι πολιορκεί ένα ξύλινο έπιπλο, είμαστε σίγουροι πως θα νικήσει το έπιπλο; Όχι βέβαια. Στο εντελώς επεξηγηματικό φινάλε της ταινίας, κατανοούμε το «μεγαλειώδες» σχέδιο, την τακτική, την υπομονή, τη μεθοδικότητα. Και βλέπουμε τον Όλιβερ να πετάει τη μάσκα του κλαψιάρη φοιτητή, και να παρουσιάζεται μπροστά μας ως αυτό που πραγματικά είναι : ένα αρπακτικό,που μελετάει προσεκτικά το θήραμα πριν ορμηξει πάνω του και το ξεσκίσει. Και τα θηράματα εδώ είναι αυτά τα «spoiled dogs, sleeping belly-up» όπως λέει στην κατάκοιτη Έλσπεθ. Η ανατροπή εκείνης της σημαδιακότατης σκηνής, με τον Όλιβερ και τον «φτωχό συγγενή» Φάρλεϊ, να διασκεδάζουν την πλούσια ομήγυρη, σε μια βραδιά καραόκε, επιτεύχθηκε, όπως βλέπουμε στο τελευταίο πλάνο, με τον ολόγυμνο Όλιβερ (φοβάμαι πως τα σωματικά…προσόντα του Keoghan, δεν τον σώζουν, παραμένει ένας καλλίγραμμος αχώνευτος).

 

 

 

 

Trivia :

·        Ο Jacob Elordi, υποδύθηκε τον Έλβις στην ταινία της Sofia Coppola, PRISCILLA (2023). Η Fennell δήλωσε καταγοητευμένη με τον ηθοποιό.

·        Η ταινία απέσπασε 2 υποψηφιότητες για Χρυσή Σφαίρα : Καλύτερου Ηθοποιού (για τον Keoghan) και Καλύτερου β’ Γυναικείου Ρόλου ( για την Pike).

·        Το τραγούδι που ακούγεται στην τελευταία σκηνή, είναι το Murder on the dance floor, που ερμηνεύει η Sophie Ellis-Bextor.

·        Η υπέροχη έπαυλη,που χρησιμευσε ως οικία των Κάτον, είναι το Drayton Manor στο Northamptonshire. Το σχετικό συμβόλαιο προέβλεπε την υποχρέωση να μην αποκαλυφθεί  η τοποθεσία της έπαυλης και η ταυτότητα της οικογένειας, στην ιδιοκτησία της οποίας βρισκεται.

·        Η Fennell έχει δηλώσει πως η ταινία της, πραγματεύεται την εμμονή. Περιέργως, δεν αναφέρει στις επιρροές της το βιβλίο της Highsmith ή την ταινία του Minghella, παρόλο που είναι εμφανείς οι ομοιότητες του Όλιβερ με τον Τομ Ρίπλεϊ. Ως επιρροές της γι αυτην την ταινία, ανέφερε τις ταινίες : A Clockwork Orange, Cruel Intentions, Rebecca, και το μυθιστόρημα του L.P. Hartley, The Go-Between (1953), αλλά και την ταινία του 1971 που το μετέφερε στην οθόνη.