Ο δακτύλιος του Κρόνου

 

Ένα εικαστικό διαμαντάκι είναι η ταινία του Kevin Pontuti με τον τίτλο THE YELLOW WALLPAPER, βασισμένη στ'ομόμιτλο βιβλίο της Charlotte Perkins Gilman, το οποίο πρωτοδημοσιεύτηκε το 1892, και πλέον θεωρείται εμβληματικό για το φεμινιστικό κίνημα, αφού έχει χαρακτηριστεί ως "από τα πρώτα λογοτεχνικά μανιφέστα,μια κραυγή διαμαρτυρίας ενάντια στην πατριαρχία και την καταπίεση", όπως γράφει ο Νίκος Κατσιαούνης στην εισαγωγή της ελληνικής μετάφρασης του βιβλίου (εκδ.ΕΡΜΑ, 2021).

Η πρωταγωνίστρια Alexandra Loreth η οποία έχει επωμιστεί το ρόλο της δύστυχης Τζέην, της νεαρής μητέρας ενός νεογέννητου, η οποία πάσχει "απ'τα νεύρα της", όπως συνηθίζουν και συνήθιζαν να λένε οι υπόλοιποι για κάποια γυναικα που...αντιδρούσε περισσότερο ή φώναζε περισσότερο ή διαμαρτύρετο περισσότερο, είναι πειστικότατη, αν και θα την προτιμούσα ακόμη πιό οργισμένη στις λίγες σκηνές που ξεσπάει, και θυμίζει πολύ φιγούρα φωτογραφίας της Julia Margaret Cameron, ή Προ-Ραφαηλίτη ζωγράφου. Τα πλάνα της ταινιας είναι πανέμορφα, και σίγουρα αξίζει ένα βραβειο η Sonja Tsypin για την εξαιρετική φωτογραφία.

Από τί ακριβώς βασανίζεται/ πάσχει η Τζέην, δεν διευκρινίζεται, βλέπουμε τον σύζυγό της, γιατρός πολυάσχολος που λείπει ακόμη και μέρες απ' το σπίτι-ταγμένος στο καθήκον (ή έτσι ισχυρίζεται στη σύζυγό του), όλο έγνοια να τη ρωτάει με συγκρατημένη τρυφερότητα αν κοιμήθηκε καλά, πως πέρασε την ημέρα της εκεί στην εξοχή που έχουν καταφύγει για τρείς μήνες, σε μιά ωραιότατη επαυλη με υπέροχους κήπους.Βλέπουμε και την αδελφή του συζύγου Τζων, την Τζένη (έχει ένα σημειολογικό ενδιαφερον το ότι και η εύθραστη σύζυγος του γιατρού, και η αδελφή του, έχουν παρόμοιο όνομα). Αυτό υπό άλλες συνθήκες ίσως να ήταν χωρίς σημασία, αλλά εδώ, αν παρατηρήσουμε την αεικίνητη αδελφή του γιατρού - η οποία σκοτώνεται να τους (εξ)υπηρετήσει εκεί στην ειδυλλιακή εξοχή, και την αδρανή, ως επί το πλείστον αμίλητη, άκεφη σύζυγό του, με τα "πειραγμένα νεύρα", κάτι θέλει να μας πεί αυτη η ονοματολογική ταύτιση και η υποβόσκουσα σύγκριση μεταξύ των δύο γυναικών. 

 Υπάρχει μία φοβερή σκηνή,στα πρώτα λεπτά της ταινίας,και το ότι στην ουσία αποτελεί μιά τολμηρή φαντασίωση της ασθενούς Τζέην,δεν την κάνει λιγότερη πρόσφορη για να λειτουργήσει ως το ερμηνευτικό κλειδί της όλης συμπεριφοράς αυτής της γυναίκας, που ασχολείται με το γράψιμο, αλλά κατόπιν "συμφωνίας" που έχει κάνει με τον αφοσιωμένο σύζυγό της (ο γιατρός επίσης, άρα δύο εξουσίες ασκούνται πάνω στο δύστυχο θηλυκό : και του άντρα και της ιατρικής αυθεντίας), προσπαθεί ν'απέχει απ'τη συγγραφή. Δεν παίρνει καλύτερα αγκαλιά τον γιό της, το μωράκι το στρουμπουλό, που όλο η τροφός το έχει κι η μάνα του δεν το βλέπει καθόλου; και γιατί τέλοσπάντων κάθε φορά που σκάει μύτη στο πλάνο η ζουμερή τροφός με το μικρό, η Τζέην συννεφιάζει; δυσανασχετεί και την πιάνουν τάσεις φυγής. Θα πάει να ξαπλώσει καλύτερα...

Ολόκληρη η ταινία, αποτελεί μία ωραιότατη αλληγορία για την καταπίεση και τον ψυχο-πνευματικο-σωματικό "ευνουχισμό" που υφίσταντο οι γυναίκες τον 19ο αιώνα, και όχι μόνο τότε βέβαια, ας μην κρυβόμαστε. Και ακριβώς επειδή ο έμμεσος πατερναλισμός, η δια της πλαγείου και εξ απαλών ονύχων ποδηγέτηση, ο περιορισμός "επειδή είναι πειραγμένα τα νεύρα σου, πρέπει να ξεκουραστείς, να κοιμάσαι περισσότερο" των δραστηριοτήτων που θέλει η ασθενής, αλλά που μπορεί να έχουν μιά διεγερτική επίδραση πάνω της (με την κακή έννοια σαφώς, κατά την αντίληψη του γιατρού-συζύγου της),είναι δυνατό να συμβαίνουν ακόμη και στις μέρες μας,εν έτει 2022, και πάνω απ΄όλα η απειλή αναγκαστικού εγκλεισμού σε ψυχιατρική κλινική που επικρεμάται πάνω απ΄το κεφάλι της Τζέην, είναι διαχρονικότατη,δίνουν σ' αυτή την ταινία (αλλά και στο βιβλίο που αποτελεί τη βάση της) αξία αναλλοίωτη. Αυτό που φαίνεται να πυροδοτεί την εξέγερση της Τζέην με τα τραγικότατα αποτελέσματα, είναι η εκτυφλωτικά κίτρινη ταπετσαρία η οποία ντύνει τους τοίχους της κρεβατοκάμαρας του ζεύγους, σ'αυτή την ειδυλλιακή κατα τ'άλλα, έπαυλη. Ο σύζυγος επιμένει πως αυτό το δωμάτιο είναι το ωραιότερο του σπιτιού, και θα είναι πολύ άνετα εδώ, και μια χαρά ειναι η ταπετσαρία, τι έχει; Η Τζέην όμως έχει άλλη άποψη, την οποία εκφράζει συγκρατημένα και ευπρεπώς στον Τζων, αλλά φωνή βοώντος κλπ.

Σίγουρα η ταινία του Pontuti υπολείπεται σ' ένταση, συγκρινόμενη με άλλες παρόμοιας θεματικής, που έχουμε απολαύσει στο παρελθόν. Εδώ δεν βλέπουμε φερειπείν λυσσαλέα αντίσταση της πάσχουσας Τζέην, σε βλοσυρούς (και ίσως κομματάκι βλαμμένους) νοσοκόμους ψυχιατρικής κλινικής, απλώς ακούμε το ενδεχόμενο να εγκλειστεί σε τέτοια κλινική, κάτι το οποίο απεχθάνεται. Ούτε έχουμε καποιον σατανικό και φανερά αυταρχικό σύζυγο να βασανίζει μεθοδικά τη συμβία του μέχρι να την αποτρελάνει...ακόμη και η αφοσιωμένη στον αδελφό της, Τζένη, δεν είναι η δολοπλόκα κουνιάδα που ασυνείδητα μισεί αφόρητα τη γυναίκα που της ξελογιασε τον λατρευτό αδελφό. Τίποτα απ΄αυτα που κοσμούν τα υπέροχα γοτθικά μυθιστόρηματα, δεν έχουμε εδώ, παρόλο που το βιβλίο της Gilman έχει χαρακτηριστεί έτσι- προσωπικά είδα μια βαθμιαία ολίσθηση της νεαρής γυναίκας στην εμμονή και την παράνοια, αλλά "σε αρμονία" με την καθωσπρέπει ανατροφή της, όπως προείπα, δεν έχουμε θεαματικές εκρήξεις οργής, είτε εκ μέρους της, είτε εκ μέρους του απελπισμένου γιατρού-συζύγου της, με μοναδική ακραία σκηνή, αυτή που βλέπουμε στα πρώτα 4 λεπτά της ταινίας, και μας φανερώνει ίσως από τί ακριβώς βασανίζεται η Τζέην : μήπως είναι επιλόχειος κατάθλιψη; μήπως ήταν ανεπιθύμητη η εγκυμοσύνη της, και τώρα ενώ θέλει όσο τίποτα, να ξαναπιάσει τη συγγραφή, έχει αυτό το μικρό και άκρως απαιτητικό ανθρωπάκι να την πρήζει;

 

Ποιά είναι η μυστηριώδης γυναίκα που η Τζέην, επιμένει πως την "βλέπει" κρυμμένη πίσω απ΄την κίτρινη ταπετσαρία; και γιατί κάθε απελευθέρωση και απεγκλωβισμός μας, πρέπει να έχει άσχημο τέλος; ίσως όμως η απάντηση εδώ, να είναι ότι το τέλος είναι άσχημο για τους άλλους, εν προκειμένω, όχι για μας, κάθε κραυγή για προσωπική αυτονομία, δε μπορεί να είναι ποτέ κάτι κακό, και η ιστορία που (μας) αφηγείται η Τζέην, είναι μιά τέτοια κραυγή.

 

 

Trivia :

• Το βιβλίο της Gilman είναι ημι-αυτοβιογραφικό, και γράφτηκε ως μιά απάντηση στον γιατρό Silas Weir Mitchell ο οποίος προσπάθησε να θεραπεύσει την επιλόχειο κατάθλιψή της μέσω μιας "θεραπείας ανάπαυσης", όπως απεικονίζεται και στην ταινία.Η συγγραφέας του έστειλε μάλιστα και ένα αντίτυπο. Η θεραπεία αυτή όμως, είχε ολέθρια αποτελέσματα στην ψυχική υγεία της Gilman.Η οποία τελικώς αυτοκτόνησε το 1935 με χλωροφόρμιο, το οποίο προτίμησε έναντι του καρκίνου...
• Η ταινία του Pontuti αποτελεί την 5η μεταφορά στην οθόνη, του εμβληματικού βιβλίου της Gilman. Έχουν προηγηθεί άλλες, το 1977,το 1989,2009 και 2011. Η τηλεοπτική διασκευή του 1989, ήταν ένα επεισόδιο της θρυλικής σειράς μυστηρίου The Twilight Zone- το επεισόδιο είχε τίτλο Something In The Walls, και δεν αποτελεί ακριβή μεταφορά της ιστορίας της Gilman.