Η πρώτη ύλη

 

Μία εξαιρετική δουλειά που δίνει υλικό για σκέψη πάνω στα όρια (και αν υπάρχουν) της καλλιτεχνικής δημιουργίας, της προσωπικής αυτοδιάθεσης και τις έννομες συνέπειες που έχει ο χαρακτηρισμός έργο Τέχνης, αλλά και στο συνεχιζόμενο χάσμα ανάμεσα στους προνομιούχους, τους έχοντες και αυτούς που παλεύουν να ζήσουν αξιοπρεπώς, είναι η ταινία της Kaouther Ben Hania με τον προβοκατόρικο τίτλο THE MAN WHO SOLD HIS SKIN (εμπνευσμένη εν μέρει, απ'την απίστευτη αληθινή περίπτωση του Tim Steiner και του τατουάζ που χτύπησε στην πλάτη του ο αμφιλεγόμενος Βέλγος καλλιτέχνης Wim Delvoye το 2007). Το, πανέμορφο, πρωταγωνιστικό ζευγάρι των Yahya Mahayni- ο οποίος βραβεύτηκε για την ερμηνεία του στο Φεστιβάλ της Βενετίας το 2020- και Dea Liane είναι πειστικότατο,και δίνει τον τόνο αλλά και το φόντο της ερωτικής απελπισίας μέσα στο οποίο αναπτύσσεται αυτή η απίστευτη περίπτωση σύγχρονης υποδούλωσης, με την κυριολεκτικότατη έννοια του όρου αφού ο ήρωάς μας, ο νεαρός Σύριος πρόσφυγας Σαμ Άλι,πείθεται να συνάψει μία άκρως επικίνδυνη σύμβαση με έναν διάσημο και αμφιλεγόμενο καλλιτέχνη, τον Τζέφρι Γκοντφρουά (ο εξαιρετικός και γιαυτό άκρως αχώνευτος, Koen De Bouw).

Ο Σαμ έχοντας αναγκαστεί να φύγει εσπευσμένα απ 'τη χώρα του τη Συρία, και συγκεκριμένα την πόλη Ράκα, φυγαδεύεται στο Λίβανο απο την αδελφή του, και εκεί γνωρίζεται κάτω από μάλλον αναξιοπρεπείς συνθήκες, με τον εκκεντρικό Τζέφρι ο οποίος είναι ευθύς και άμεσος : "θέλω την πλάτη σου" του λέει, ο άνθρωπος ο οποίος αυτάρεσκα αυτο-αποκαλείται Μεφιστοφελής. Και δεν έχει κι άδικο, αν προσέξουμε τη δελεαστική συμφωνία που προσφέρει στον απελπισμένο πρόσφυγα Σαμ : σε αντάλλαγμα για την πώληση της πλάτης του, σε αντάλλαγμα για το ότι ο Σαμ θα γίνει ένας ζωντανός καμβάς, το υλικό υπόστρωμα  όπως λέγεται στην Πνευματική Ιδιοκτησία, όπου πάνω του θ'αποτυπωθεί το έργο του Γκοντφρουά,ο Σαμ θα λαμβάνει ωε αμοιβή το 1/3 από την αρχική πώληση του έργου, αλλά και από κάθε μεταπώληση...και είναι εξόχως ενδιαφέρον και εξωφρενικό το ότι ο δικηγόρος της εμπόρου Τέχνης Σοράγια Βαλντί (μία φοβερή στο ρόλο, Monica Bellucci) δε φαίνεται να σοκάρεται και πολύ με το συμβόλαιο που η εντολέας του, παρήγγειλε να συντάξει. Ο Σαμ, μένει στα πιό ακριβά ξενοδοχεία στις ευρωπαϊκες πόλεις όπου ταξιδεύει προκειμένου να εκτεθεί, γευματίζει με χαβιάρι, γενικά ζεί μέσα στη χλιδή. Κάτι που δεν έχουν σίγουρα οι συμπατριώτες του Σύριοι, οι οποίοι όπως τον ενημερώνει περίλυπη η μητέρα του "ζούν σε στρατόπεδα και σκοτώνονται", διότι στη Συρία επικρατεί εμφύλιος.

Δεν είναι μόνο ο εξαίρετος στο ρόλο του νεαρός Mahayni,είναι και η ωραιότατη μουσική δια χειρός Amin Bouhafa που στολίζει τα πλάνα, και κρατάει τον θεατή καθηλωμένο. Είναι η πανέμορφη πραγματικά συμπρωταγωνίστριά του, Liane που υποδύεται την αγαπημένη του Αμπίρ, ταγμένη σ' έναν υπάλληλο της Συριακής Πρεσβείας στο Βέλγιο. Ο βασικός λόγος που ο Σαμ Άλι μπλέκεται σ' αυτή την απίστευτη και εξοργιστική, από απόψεως Ηθικής, συμφωνία, είναι ο έρωτάς του για την Αμπίρ. "Πρέπει να σώσω το κορίτσι μου από ένα τέρας, αλλά δεν έχω άλογο" λέει με ειρωνική απελπισία στον Τζέφρι που τον παρατηρεί με την άπληστη περιέργεια του χορτάτου και "γεννημένου στη σωστή πλευρά του κόσμου" ανθρώπου... "Είσαι πρόσφυγας;" τον ρωτάει λες και η ιδιότητα του πρόσφυγα είναι η καινούργια it κατάσταση. Και είναι χαρακτηριστικότατη η σεκάνς της γνωριμίας του εκκεντρικού καλλιτέχνη και του ταλαιπωρημένου και κυνηγημένου πρόσφυγα.

 

 

Η αντιπαθέστατη φιγούρα του καλλιτέχνη, με τα μαύρα βαμμένα νύχια,το αυστηρό και κοφτό υφάκι, και την περιφρούρηση της σωματικής του ακεραιότητας ( "μη μ'αγγίζεις!" λέει κάποια στιγμή στον θυμωμένο Σαμ),θεωρώντας δεδομένη τη συναίνεση του "καμβά" του στο να τον αγγίζει προκειμένου να βγούν καλές οι φωτογραφίες για την προώθηση του έργου του- του έργου που ζωγραφίζει πάνω στην πλάτη του Σαμ-, εντείνει την οργή μας για την περίεργη σύμβαση που υπέγραψε ο καταφανώς απελπισμένος Άλι, και μας κάνει να συμφωνήσουμε με τον εκπρόσωπο της Οργάνωσης Για Την Υπεράσπιση Των Σύριων Προσφύγων,όπως συστήνεται στον Σαμ, που του λέει ότι έχει πέσει θύμα εκμετάλλευσης. Είναι δυνατόν να μην βλέπει ο Σαμ την εκλεπτυσμένη παγίδα μέσα στην οποία έπεσε; την παγίδα στην οποία τον έριξε ο Τζέφρι; Με το να δεχτεί ο Σαμ να γίνει ο ζωντανός καμβάς πάνω στον οποίο ο Τζέφρι θα ζωγραφίσει, και κυρίως με τα εξωφρενικά λεγόμενά του σε ντοκιμαντέρ που γυρίζεται για το έργο του, η εντύπωσή μας ότι ο Σαμ βρίσκεται σε μία άκρως επικίνδυνη θέση, επιβεβαιώνεται : "πλέον το να είσαι Σύριος, Αφγανός κλπ. δημιουργεί προβλήματα, τα τείχη υψώνονται. Με το να μετατρέψω λοιπόν τον Σαμ σε είδος εμπορεύματος, του δίνω την δυνατότητα να ταξιδέψει χωρίς φραγμούς όπου θέλει. Κατά κάποιο τρόπο μετατρέπεται σε εμπόρευμα για ν'ανακτήσει την ανθρωποσύνη του" λεει αυτάρεσκα και δεν ντρέπεται, ο αχώνευτος Τζέφρι.

 

Αν ο Σαμ είναι ο καμβάς του έργου, ο Σαμ που είναι υποκείμενο Δικαίου, με το να δεχτεί να παραχωρήσει το σώμα του,το υλικό τμήμα του εαυτού του δηλαδή, την ορατή ψυχή του στον Τζέφρι, έχουμε μία άκρως ενδιαφέρουσα κατάσταση από νομική άποψη- αυτη η ταύτιση υποκειμένου και αντικειμένου Δικαίου, τι έννομες συνέπειες άραγε έχει; Και είναι δυνατόν να είναι δεκτές τέτοιες συμφωνίες απ'την έννομη τάξη; κρίνοντας απ΄την αληθινή περίπτωση πάνω στην οποία βασίστηκε η ταινία της Hania, μάλλον είναι δυνατόν κι αυτό είναι που κάνει αυτή την ταινια, στην ουσία της τρομακτική.

Αυτό ίσως έκανε την σκηνοθέτιδα (και σεναριογράφο εδώ) να δώσει στην ταινια ένα απρόβλεπτο φινάλε,σώζωντας την τιμή του καλλιτέχνη. Κάποια πράγματα, καλόν είναι να παραμένουν διακριτά και χωρισμένα...

 

 

Trivia :

•  Η ταινία επελέγη ως η συμμετοχή της Τυνησίας στα 93α όσκαρ, στην κατηγορία Καλύτερη Ξενόγλωσση Ταινία.
• Ο Wim Delvoye κάνει μία σύντομη εμφάνιση, υποδυόμενος τον ασφαλιστή του πάμπλουτου συλλέκτη έργων Τέχνης, που έχει αγοράσει την πλάτη του Σαμ...
• Εδώ μπορείτε να διαβάσετε την απίστευτη περίπτωση,απ'την οποία εμπνεύστηκε η Hania.
• Ο Roald Dahl έχει γράψει μία φοβερή ιστορία με παρόμοιο θέμα και τίτλο Δέρμα. Περιέχεται στην, μεταφρασμένη στα ελληνικά, συλλογή ιστοριών του με τίτλο ΑΠΡΟΣΔΟΚΗΤΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ (εκδ. Ποταμός,2001) σε μετάφραση Ολυμπίας Παγουλάτου.