Μαχαιριά στον καμβά

Ένα αριστούργημα για το έργο Τέχνης, και τη σχέση του καλλιτέχνη μ'αυτό, αλλά και με όσους έρχονται σ'επαφή μαζί του,καθώς και για την δυναμική των ερωτικών σχέσεων με αφορμή τη δημιουργία ενός έργου Τέχνης, είναι η ταινία LA BELLE NOISEUSE (1991) σκηνοθεσίας Jacques Rivette, βραβευμένη με το Μεγάλο Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής στο Φεστιβάλ των Καννών το 1991.
Ένας διάσημος αλλά παραιτημένος (και μάλλον αηδιασμένος πλέον) ζωγράφος (o συγκλονιστικός Michel Piccoli), δέχεται την επίσκεψη ενός νεαρού ομότεχνού του, του Νικολά (ο David Bursztein) ο οποίος συνοδεύεται απ΄την ωραία και χυμώδη ερωμένη του, την Μαριάν (η εκθαμβωτική στα 28 της χρόνια τότε, Emmanuelle Beart). Η επίσκεψη δεν είναι κίνηση αβροφροσύνης αμιγώς, ο νεαρός καλλιτέχνης θέλει να γνωρίσει τον πιό έμπειρο και διάσημο ομότεχνό του, με την ελπίδα ότι αυτή η γνωριμία θα είναι επωφελής για την τέχνη του.
Το υπέροχο σατώ κάπου στη νότια Γαλλία-ησυχαστήριο του μεγάλου ζωγράφου Εντουάρ Φρενοφέρ, είναι ο χώρος όπου παίζεται αυτό το έξοχο δράμα διάρκειας κοντά 4 ωρών. Η εξάντληση που μοιραία επιφέρει (ίσως και όχι ) στον θεατή η παρακολούθηση αυτής της σπουδαίας ταινίας, ταιριάζει (και αποτελεί αντήχηση) με την εξάντληση που βιώνει πρωτίστως το ζωντανό μοντέλο του Φρενοφέρ, η ωραιότατη και τόσο αισθησιακή Μαριάν. Η Beart, είναι απλώς εξαιρετική στο ρόλο της αρχικά απρόθυμης και εξοργισμένης με την συμφωνία που κλείστηκε εν αγνοία της, Μαριάν η οποία δέχεται (για τους δικούς της λόγους) να ποζάρει τελικώς στον Φρενοφέρ προκειμένου αυτός να καταπιαστεί ξανά (και με αποτέλεσμα αυτή τη φορά) με τον πίνακά του Η Ωραία Καβγατζού, έργο που είχε στοιχειώσει τη νεότητά του και πιθανόν και τη σχέση του με το αγαπημένο του μοντέλο και νυν σύντροφό του Λιζ (η Jane Birkin πάντα αφοπλιστικά απλή).
Η πανέμορφη φωτογραφία του William Lubtchansky εκμεταλλεύεται το υπέροχο φως της γαλλικής εξοχής και αναδεικνύει το φοβερό σατώ όπου ζούν ο Φρενοφέρ με τη σύντροφό του,χώρος όπου εκτυλίσσεται το δράμα (των ψυχών).
"Θα το δεχόσουν αν αγαπούσε τη ζωγραφική περισσότερο από σένα;" ρωτάει με σατανική περιέργεια ο Φρενοφέρ τη Μαριάν αναφορικά με τη σχέση της με τον Νικολά, και δεν είναι καθόλου αθώα η ερώτηση, μόνο που ο τρανός Φρενοφέρ, αγνοεί εκείνη τη στιγμή, ή απλώς το απωθεί τρομοκρατημένος στο κουρασμένο μυαλό του, ότι αυτή η ερώτηση αφορά και τη δική του σχέση με τη δική του σύντροφο, η ενασχόλησή του για δεύτερη φορά, με τον πίνακα που στοίχειωσε τα νιάτα του, επηρεάζει όχι μόνο τη χυμώδη Μαριάν και τη σχέση της με τον Νικολά, αλλά και τη δική του σχέση με την αθόρυβη Λιζ.

Ο Φρενοφέρ παθιασμένος και απόλυτος ( "θέλω ένα αριστούργημα, αλλιώς τίποτα" λέει χαρακτηριστικά) σχεδόν εξαρθρώνει το θελκτικότατο κορμί της Μαριάν, την βάζει να ποζάρει σε στάσεις που συνδυάζουν ερωτισμό και βασανιστήριο ταυτόχρονα, σα να προσπαθεί να χαλιναγωγήσει τον ερεθισμό που προκαλεί το σώμα της νέας κοπέλας, μέσω της πειθαρχίας που της επιβάλλει προκειμένου να πετύχει την πόζα. Είναι πραγματικά χαρακτηριστικότατες οι σχετικές σκηνές, άλλος άντρας στη θέση του Φρενοφέρ (και όχι καλλιτέχνης ) ενδεχομένως να είχε ήδη διαβεί το επικίνδυνο κατώφλι του Ποινικού Κώδικα, με τόσο αισθησιασμό να ουρλιάζει δίπλα του, όχι ο Φρενοφέρ όμως. Αυτός είναι απολύτως δοσμένος στο όραμά του, στο αόρατο που, όπως δηλώνει στην γοητευμένη Μαριάν, κυνηγάει. Μιά ταινία για το έργο Τέχνης,και δή τη γέννησή του δε θα μπορούσε παρά να είναι αργή και επώδυνη όπως (συνήθως) επώδυνος και αργός είναι ο τοκετός. Και η γέννηση του πίνακα της Καβγατζούς, που με τόση αδημοσύνη περιμένουν όλοι να βγεί απά τα δάχτυλα του Φρενοφέρ, δεν φέρνει απαραιτήτως τη χαρά, όπως οποιαδήποτε γέννηση' στην κομβικής σημασίας σεκάνς όπου τα πρόσωπα του δράματος βλέπουν τον ολοκληρωμένο πίνακα, είναι χαρακτηριστική η αντίδραση όλων και κυρίως της Μαριάν- και έχει σημασία η ας το πούμε έκπληξη που επιφυλάσσει ο Φρενοφέρ στην ομήγυρη.
Θ'αδικούσε αυτή την εξαιρετική ταινία αν γινόμουν πιό σαφής και μαρτυρούσα την πλοκή, γιαυτό αρκούμαι στο να πω ότι τα συναισθήματα των χαρακτήρων είναι ανάμικτα : ο θαυμασμός και το δέος περπατούν χέρι-χέρι με την απορία και την έκπληξη ( ; ).

Ο Φρενοφέρ μπήκε στον...πειρασμό να ξανα-καταπιαστεί μ' ένα έργο της νεότητάς του, πόσο νερό είχε κυλήσει στο αυλάκι του χρόνου και του ψυχισμού του, τι αντοχές είχε ακόμη ο διάσημος καλλιτέχνης, και ποιός ήταν ο συσχετισμός δυνάμεων στη σχέση του με την στωικά τρυφερή και αφοσιωμένη σύντροφό του (και πρώην μούσα του) Λιζ, είναι λεπτομέρειες οι οποίες βγαίνουν στην επιφάνεια του σχεδόν 4ωρου "καμβά" της ταινίας, όπως η μορφή της Μαριάν αρχίζει να βγαίνει στον μουσαμά. Το ότι ο Φρενοφέρ αναζητάει με μανία και προσήλωση την αλήθεια στη ζωγραφική, και δεδομένης της Πλατωνικής ρήσης περί της ιδέας του τραπεζιού (του ειδώλου του που κατασκευάζει ο ξυλουργός, και του ειδώλου του ειδώλου, που φιλοτεχνεί ο ζωγράφος), αυτό που μένει ως αίσθηση είναι μιά αφόρητη ειρωνεία : μοιάζει εξ ορισμού αδύνατο να κατακτήσει την αλήθεια ο καλλιτέχνης, αλλά κι αν ακόμη το κατορθώσει, είναι βέβαιο πως θα την αντέξει; θα μπορέσει να ζήσει μ'αυτήν; το περιβάλλον του θα τη δεχτεί;

29 χρόνια μετά την πρώτη προβολή αυτής της τόσο σημαντικής ταινίας,η απάντηση στα ερωτήματα είναι αυστηρώς προσωπική.

Trivia :

Η ταινία αποτελεί ελεύθερη μεταφορά του σύντομου διηγήματος του Honore de Balzac,Le Chef- d'Oeuvre Inconnu, αλλά περιέχει στοιχεία και από έργα του Henry James.
Belle Noiseuse ήταν (κατά τον Φρενοφέρ) το υποκοριστικό μίας εταίρας του 17ου αιώνα ονόματι Κατρίν Λεσκώ.