Απογαλακτισμός

Η μητρότητα και η απεξάρτηση απ΄αυτήν, η εξουσία και οι ίντριγκες για την κατάκτησή της, η γυναικεία δύναμη που μπορεί να φτάσει μέχρι τη δαιμονικότητα θίγονται με πολύ γοητευτικό τρόπο στην πιό πρόσφατη ταινία του Luca Guadagnino SUSPIRIA (βασισμένη στο σενάριο που είχαν συγγράψει ο Dario Argento και η Daria Nicolodi για την θρυλική ταινία του πρώτου). Αν η εμβληματική ταινία του Argento έχει μείνει στην ιστορία του σινεμά για τον μοναδικό συνδυασμό τρόμου, φρίκης και στυλ, για τον στυλιζαρισμένο τρόμο που μας πρόσφερε, νομίζω πως η ταινια του Guadagnino (που την θεωρεί ο ίδιος περισσοτερο φόρο τιμής στο πρώτο Suspiria και όχι ευθέως remake της) έχει να δώσει πολλά αν όχι σε εικαστικό επίπεδο, σίγουρα σε νοηματικό. Εννοείται πως όποιος έχει δεί (και απολαύσει) την ταινια του Argento, θα θυμηθει πολλά βασικά στοιχεία εκείνης : την μυστηριώδη ακαδημία χορού με τις οικότροφες σπουδάστριες, την κεντρική φιγούρα της βασικής χορογράφου της, μαντάμ Μπλανκ, την ομορφούλα, ολόδροση και νεότατη χορεύτρια εξ Αμερικής που καταφθάνει στη Γερμανία και εισέρχεται στη σχολή χορού ανυποψίαστη ακομη για όλα τα φρικτά που θ'ακολουθήσουν. Η ταινία του Guadagnino όμως έχει και ανεπαίσθητες διαφορές, οι οποίες την κάνουν αυτό που είναι : ένα...δαιμονικό μανιφέστο γυναικείας δύναμης, επιβολής, κι επιδραστικότητας, τοποθετημένο στο Βερολίνο του Ψυχρού Πολέμου, στα 1977 όταν δρούσε η οργάνωση RAF, το περίφημο Γερμανικό Φθινόπωρο.

"Η μαντάμ Μπλανκ ήταν αυτή που όρθωσε το ανάστημά της όταν το Ράϊχ ζητούσε απ΄τις γυναίκες να κλείσουν το μυαλό τους και ν'ανοίξουν τις μήτρες τους" λέει όλο πάθος και αφοσίωση στην δασκάλα της, η χορεύτρια Σάρα (την υποδύεται η Mia Goth)στην νεοφερμένη Σούζι Μπάνιον (εξαίρετη η Dakota Johnson) για να την πείσει περί του ποία είναι ακριβώς η Μαντάμ Μπλανκ. Η Tilda Swinton στον ρόλο της χορογράφου είναι απλώς εκθαμβωτική. Μια ψηλόλιγνη, επιβλητική, πανέμορφη φιγούρα ντυμμένη πάντα με μακριά φορέματα-χιτώνες που διευκολύνουν την κίνηση, μ'ενα τσιγάρο στο χέρι και υποστηρικτικές κουβέντες προς τις αφοσιωμένες κοπελίτσες που κρέμονται απ'τα χείλη της. Όχι τυχαία ο ήχος που στοίχειωνε την τόσο τρομακτική ταινια του Argento, και που διατρέχει και αυτήν εδώ,είναι ένας απαίσιος ρόγχος, που και στις δύο περιπτώσεις βγαίνει απ΄το στόμα ετοιμοθάνατων γυναικών, όχι οποιωνδήποτε όμως γυναικών, γυναικών που ασκούσαν καποιο είδος εξουσίας. Στη μέν ταινία του Argento, ο ρόγχος βγαίνει απ' το στόμα της αποτρόπαιας μούμιας-ιδρύτριας της σχολής χορού, Έλενα Μάρκος, στη δε ταινια του Guadagnino ο ρόγχος προέρχεται απ΄την ετοιμοθάνατη μητέρα της Σούζι. Η ανατριχίλα είναι δεδομένη και στις δύο περιπτώσεις, γιατι άραγε ο ρόγχος θυμίζει βογγητό άγριου ζώου που ετοιμαζεται να επιτεθεί; Καθόλου τυχαία η Σούζι έχει εφιάλτες (το αν αυτοι οι εφιάλτες είναι δοτοί είναι άλλο θέμα) με τη μητέρα της που δε σήκωνε αντιρρήσεις σε όσα την διέτασσε να κάνει, καθόλου τυχαία ο φρικτός ρόγχος της "συνοδεύει" την όμορφη κόρη της ενώ αυτή πηγαίνει στη Γερμανία για να φοιτήσει στη σχολή χορού της Μάρκος, και καθόλου τυχαία αυτό που φωνάζει με λύσσα το φρικτό σαπρόφυτο που έχει καταντήσει η Μάρκος στην ταινια του Guadagnino, σ'εκεινη την απαράμιλλη σεκάνς της σύναξης των μαγισσών, είναι θάνατος σε όλες τις μητέρες. 

"When I arrive/ Will you come and find me? " λένε οι στίχοι στο πολύ όμορφο τραγούδι Suspirium του Thom Yorke,το οποίο ακούγεται στην εναρκτήρια σεκάνς, κι έχουν τη σημασία τους αυτοί οι στίχοι-προάγγελοι κατά κάποιο τρόπο της καθοριστικής πρώτης συνάντησης της αγέρωχης Μαντάμ Μπλανκ με την νεοφερμένη Σούζι, τη Σούζι που προέρχεται απ΄τη θρησκευτική κοινότητα των Άμις, που το σκασε κρυφά και ταξίδεψε μονη της μέχρι τη Νέα Υόρκη προκειμένου να δεί τη Μαντάμ Μπλανκ να χορεύει, τη Σούζι που αποδεικνύεται υπερταλαντούχα χορεύτρια και ανεβαίνει ταχύτατα την κλίμακα προσοχής της καθηγήτριάς της.

Είναι όμως αμιγώς καλλιτεχνικό το ενδιαφέρον κι η προσοχή που δείχνει το διδακτικό προσωπικό της ακαδημίας, με κορυφαία την Μαντάμ Μπλάνκ, προς τη Σούζι (που δεν πιστεύει την τύχη της) ή μήπως είναι (και) κάτι άλλο,κάτι πιό σκοτεινό, επικίνδυνο και νοσηρό; Στην εκπληκτική εικαστικώς ταινία του Argento, υπήρχε μια διάχυτη αίσθηση σεξουαλικότητας και πείνας για τη νεότατη γυναικεία σάρκα.Η Σούζι ήταν κι εκεί ένα ολόδροσο, πανέμορφο κορίτσι (η Jessica Harper που την υποδύθηκε, σε τούτη την ταινία έχει μία σύντομη εμφάνιση) που οι "σταφιδιασμένες" καθηγήτριες της ακαδημίας χορού  Έλενα Μάρκος , στα φανερά θαυμάζουν, φροντίζουν με τρυφερότητα και κανακεύουν, στα κρυφά δωμάτια όμως και στις μυστικές τους συγκεντρώσεις καλούν με λύσσα τους δαίμονες και τους παρακαλούν ν'αφανίσουν τα νέα θηλυκά που τιτιβίζουν καθημερινά μέσα στη σχολή, φθονούν τα νιάτα και την ομορφιά τους, γενικά υπάρχει ένας διάχυτος σαδισμός και δολοφονική μανία κατά των γυναικών στο πρώτο Suspiria,τουλάχιστον αυτή την εντύπωση έχω σχηματίσει εγώ. Στην ταινία του Guadagnino ο αισθησιασμός κι η σεξουαλικότητα μοιάζουν να βρίσκονται σε δεύτερη μοίρα, αυτό που προβάλλεται περισσότερο είναι ο χορός ως μέσο μετάδοσης των μαγικών όπλων αυτών των γυναικών. 
Αν σκεφτεί κανείς επιγραμματικά, ποιός είναι ο πυρήνας της ιστορίας που αφηγούνται και οι δύο ταινίες, τότε σίγουρα θα νιώσει όπως ένιωσε η ταλαίπωρη Πατρίτσια- πρώην σπουδάστρια στη σχολή της Μάρκος, η οποία λέει σε όλους τους τόνους στον ψυχίατρό της Δρ. Κλέμπερερ, ότι η ακαδημία χορού, δεν είναι αυτό που φαίνεται, εκεί μέσα είναι άντρο μαγισσών! Η πειστικότατη ερμηνεία της Chloe Grace Moretz,μας μεταδίδει κάτι απ΄την βαθειά και απερίγραπτη απελπισία ενός ανθρώπου που δεν μπορεί να επικοινωνήσει όσα φρικτά βλέπει, όχι επειδή στερείται του "κώδικα μετάδοσης" αλλά επειδή δεν τον πιστεύει κανείς.Η αντίδραση του γηραιού ψυχίατρου απέναντι στο παραλλήρημα της ασθενούς του, είναι τυπική : βγάζει το τεφτέρι του και σημειώνει παρατηρήσεις για τα λεγόμενά της. Την πιστεύει άραγε; τη θεωρεί εντελώς τρελή; εκείνη τη στιγμή αυτό είχε σημασία μόνο για την δύστυχη Πατρίτσια,για τον Δρ.Κλέμπερερ αποκτάει σημασία στο φινάλε,όπου πείθεται μιά και καλή περί της (συγκλονιστικής) αλήθειας των λεγομένων της Πατρίτσια.
Καθόλου τυχαία μία εκ των ματρόνων της ακαδημίας χορού, λέει σ' έξαλλη κατάσταση στον τρομοκρατημένο γιατρό " όταν σας λένε οι γυναίκες τα προβλήματά τους, τις λέτε τρελές και ότι έχουν παραισθήσεις", τώρα λοιπόν θα δείς γιατρέ- μοιαζει να του λέει η μαινάδα- αυτό που δεν πιστεύεις, αυτό που χλευάζεις και απορρίπτεις ως απίθανο να συμβαίνει... Γιατί ο τρόμος του Suspiria βρίσκεται ακριβώς στο ότι "εκεί μέσα έχουμε μιά φωλιά μαγισσών που κάνουν κακό" και δεν γινεται πιστευτό. Το πολύ ενδιαφέρον όμως και ταυτόχρονα η διαφορά μεταξύ των δύο ταινιών, έγκειται πιστεύω στο πως υποδέχεται η Σούζι αυτή την εκδοχή: στην ταινία του 1977, η γλυκύτατη Σούζι βλέπουμε πως αντιστέκεται μέχρι τέλους σ'αυτή την αποτρόπαια σύναξη και μάλιστα υπάρχει χαρακτηριστικό πλάνο στο φινάλε, όπου η Σούζι αφήνει πίσω της γελώντας ανακουφισμένη,την φλεγόμενη σχολή.Αντιθέτως στην ταινία του Guadagnino η αρχικώς φοβισμένη και ντροπαλή Σούζι,μοιάζει να μεταμορφώνεται (ή να πετάει από πάνω της την προβειά του άπειρου χωριατοκόριτσου και ν'αποκαλύπτει την πραγματική της φύση) και να υιοθετεί κεντρικό ρόλο, πιό κεντρικός δε γίνεται, στην σύναξη των διαβολογυναικών.

"Η Πατρίτσια μιλούσε για έναν επαναστατικό οργανισμό σε κρίση ηγεσίας" πληροφορεί ο Δρ.Κλέμπερερ την γλυκειά Σάρα, η οποία διατηρεί αμυντική στάση απέναντι στ'απίστευτα που της λέει ο ψυχίατρος.Μα είναι δυνατόν; αναρωτιέται, αφού εμείς εκεί μέσα μόνο για  χορό μιλάμε, όλα τ'άλλα μένουν εκτός σχολής. Αλλά σε μία χαρακτηριστική σεκάνς, βλέπουμε τις ματρόνες συγκεντρωμένες στην κουζίνα να ψηφίζουν για το ποιά εκ των δύο- την Μπλάνκ ή τη Μάρκος- θ'ακολουθούν, ποιά θα είναι η αρχηγός της ομάδας τους, ποιά θα κατευθύνει τα πράγματα. Η πανέμορφη και συνεσταλμένη Σούζι,αποκτάει ρόλο-καταλύτη των εξελίξεων, είναι αυτή ο καταλύτης, αυτή που θα δώσει την...τελική λύση (στην ταινία γίνεται αναφορά επανειλλημένως στο ναζισμό και τις φρικαλεότητές του) στο πρόβλημα ηγεσίας που ταλαιπωρούσε την ομάδα. Ο χορός λοιπόν, έχει εδώ την πρωτοκαθεδρία, σ'αντίθεση με την ταινια του Argento, ο χορός ειναι το όχημα μέσω του οποίου οι μάγισσες εξαπολύουν τις δυνάμεις τους πάνω στ'ανυποψίαστα θύματα, ή στα όχι και τόσο ανυποψίαστα όπως ήταν μιά άλλη μαθήτρια της ακαδημίας, η Όλγκα,που έχει φρικτότατο τέλος.Η σχετική σκηνή με τους καθρέφτες, είναι τίποτα λιγότερο από αποτρόπαια συγκλονιστική, ένα σοκαριστικό παράδειγμα έμμεσης αυτουργίας σε ανθρωποκτονία...

Είναι υπονομευτικό της ταινίας του Guadagnino πιστεύω, η συνεχής σύγκρισή της με την πρώτη ταινία, ναί συμβάλλει σ'αυτό το ότι πλασαρίστηκε ως remake εκείνης, αλλά θα 'πρεπε να ιδωθεί και αυτόνομα, ως αυτό που είναι: μία ταινία για τη γυναίκα, τις συμμαχίες και αντιπαλότητές της, την επιβολή και τον έλεγχο, την ποδηγέτηση και την εξάρτηση που η μία ασκεί στην άλλη.Και το που μπορεί να φτάσει προκειμένου να υπογραμμίσει την οντότητά της.
 Αλλά πάλι, μπορεί να μην είναι καν αυτό, άλλωστε το πλάνο μετά τους τίτλους τέλους,έρχεται να τα γκρεμίσει όλα, σαν το ποδαράκι του παιδιού που πατάει με μανία τον πύργο που έφτιαξε με άμμο.

Trivia : 

• Η Swinton υποδύεται τρία πρόσωπα στην ταινία : την χορογράφο Μαντάμ Μπλανκ, την εντελώς παραμορφωμένη ιδρύτρια της σχολής, Έλενα Μάρκος, και τον ψυχίατρο που κουράρει την Πατρίτσια και εμπλέκεται άκων στα αποτρόπαια της σχολής.Στα credits πάντως, αναφέρεται ως Lutz Ebersdorf.
• Η δράση τοποθετείται χρονικά στα 1977, χρονιά που κυκλοφόρησε το Suspiria του Argento.
• Στην ταινία του Argento, ο χαρακτήρας της Σούζι βασίστηκε στη Χιονάτη, και η τελική σεκάνς σ' ένα όνειρο που είδε η συν-σεναριογράφος Nicolodi ενώ διέμενε στο Λος Άντζελες.Για το σενάριο της ταινίας του Guadagnino, ο σεναριογράφος μελέτησε πολύ τις ταινίες του R.W.Fasbinder κι άκουσε πολύ Nico.
• Στο soundtrack της ταινίας, παίζει ντραμς ο γιός του Thom Yorke, Noah.
• Η Elena Fokina που υποδύεται την Όλγκα, είναι επαγγελματίας χορεύτρια, στη σκηνή με τους καθρέφτες, τα ακροβατικά τα εκτέλεσε η ίδια και δεν χρησιμοποιήθηκε CGI.Εκτός της Goth και της Johnson, όλες οι χορεύτριες στις σκηνές χορού ήταν επαγγελματίες. Η Johnson προπονείτο επί ένα χρόνο, 2 ώρες καθημερινά, σ'ένα στούντιο στον Καναδά προκειμένου ν'αποκτήσει τη σιλουέτα και τεχνική της χορεύτριας.
• Έμπνευση για τις σκηνές χορού, αποτέλεσε η χορεύτρια Mary Wigman. Η Swinton βάσισε την ερμηνεία της στις Martha Graham και Pina Bausch.

• Για τη σεκάνς της σύναξης των μαγισσών, χρησιμοποιήθηκε μια στοά του ξενοδοχείου Campo Dei Fiori στο Βαρέζε όπου έγιναν τα γυρίσματα, οι τοίχοι της οποίας καλύφθηκαν με τεχνητά μαλλιά τα οποία υποτίθεται πως ήταν μαλλιά θυμάτων των μαγισσών.
• Τα μοντέλα Malgosia Bela και Alek Wek, υποδύονται την μητέρα της Σούζι και μία εκ των ματρόνων της ακαδημίας αντιστοίχως.