Ευαισθησία όρασης

Το PATERSON  του Jim Jarmusch  μοιάζει με την τέλεια παγίδα γι’ αυτούς που δεν βλέπουν πέρα απ΄την άκρη των παπουτσιών τους (κυριολεκτικο-μεταφορικώς). Γιατί, τί το ποιητικό και φευγάτο έχει η παρουσίαση της επαναλαμβανόμενης και τόσο ήρεμης καθημερινότητας αυτού του νεαρού οδηγού λεωφορείου, στο Πάτερσον του New Jersey,ονόματι Πάτερσον;

Ήδη με την ταυτολογία τοπωνυμίου και ονόματος του ήρωά της, γεννιέται ένα μειδίαμα και παρακολουθώντας τη ζωή του Πάτερσον σε διάρκεια μίας βδομάδας, την καθημερινότητά του που επαναλαμβάνεται ανησυχητικά, θα ‘λεγε κανείς πως ο Πάτερσον με την ευαίσθητη ματιά− αυτός που κάνει κάθε πρωί την ίδια κίνηση για να πιάσει το ρολόϊ του, και λέει την ίδια ατάκα στο συνάδελφό του Ντόνι− είναι προορισμένος να μετα-γράψει τη ζωή του στο Πάτερσον σε μικρά ποιήματα.

Ο Adam Driver στον πρωταγωνιστικό ρόλο είναι επαρκέστατος. Με φευγάτο-μελαγχολικό βλέμμα, ευσυνειδησία και ευγένεια, ο Πάτερσον μοιάζει να έχει μία αξιοζήλευτη ζωή (σταθερή δουλειά, εύκολη μετάβαση, ένα κουκλίστικο σπιτάκι, όμορφη και τρυφερή σύζυγο που φτιάχνει απίθανα cupcakes, διακοσμεί ευφάνταστα το σπίτι τους και ονειρεύεται να γίνει διάσημη τραγουδίστρια της country μουσικής− υπέροχο πλάσμα η Golshifteh Farahani), για την οποία δεν παραπονιέται, σ’αντίθεση με τον μονίμως κλαψιάρη Ντόνι. Ο Πάτερσον παράγει σκέψη στα διαλείμματα της δουλειάς του- πληρεί τη σημασία της λέξης άνθρωπος (αναθρών ά όπωπε = σκέφτεται,μιλάει  για όσα βλέπει, ίδιον αποκλειστικά των διπόδων).

Την γλυκειά ζωή του  στην ουσία, αποδίδει ποιητικά ο νεαρός οδηγός, ίσως είναι γελοία και πρωτόλεια τα ποιήματά του (αν και η Λώρα πιστεύει τ’ αντίθετο), ίσως τόσα καταλαβαίνει και τόσα γράφει. Όμως γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο η ταινία είναι must-see, επειδή δεν μας παρουσιάζει το κλισέ : εφιαλτικός/καταπιεστικός βίος και δίψα διαφυγής μέσω της Τέχνης. Αν γράφουμε για να ζήσουμε συμβολικά όσα δεν μπορούμε, κι επειδή η πραγματικότητα υπολείπεται  πάντα των προσδοκιών μας, τα ποιήματα του Πάτερσον, σαν μεγεθυντικός φακός των λεπτομερειών που συνθέτουν τη ζωή (μας), μοιάζουν με τ’οξυγόνο που χρειάζεται ο δρομέας για να συνεχίσει να τρέχει^.  δε σημαίνει απαραιτήτως ότι βαρυγκομάει κι υποφέρει επειδή τρέχει,απλώς χρειάζεται την ανάπαυλα, την παύση προκειμένου ν’ ανακτήσει δυνάμεις για να συνεχίσει.

Δεν είναι ο στοχασμός  μία παύση του συνεχούς τρεξίματος και του άμεσου βιώματος;  Το εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι πως όλα αυτά που αναζωογονούν το βίο του Πάτερσον φαίνονται ενταγμένα στην καθημερινότητά του κι όχι διπλανά του βίου του, άρα γιατί νιώθει τόσο την ανάγκη να γράφει; γιατί η ζωή από μόνη της δε φτάνει.

Ο Πάτερσον  διαθέτει  τη διανοητική  ευαισθησία ν’ αποστασιοποιείται απ ΄την καθημερινότητά του και να την μεταποιεί. Βέβαια η ανελέητη πραγματικότητα παραμονεύει, κι εν προκειμένω έχει τη μορφή του στρουμπουλού και ζηλιάρικου μπουλντόγκ  της  γυναίκας του, ονόματι Μάρβιν, ο οποίος δε γουστάρει καθόλου τον Πάτερσον και φροντίζει να του το δείξει επαρκώς.

          Υπάρχει ένα παράξενο μοτίβο στην ταινία του Jarmusch, επαναλαμβανόμενο : ο Πάτερσον συναντάει  διδύμους. Αν συνδυάσουμε αυτό με τη σκηνή της συνομιλίας  του με την γλυκύτατη  επίδοξη ποιήτρια (η μικρή Sterling Jerins  διαβάζει , υποτίθεται  δικό της, ποίημα το οποίο έχει γράψει ο σκηνοθέτης) και τον Ιάπωνα ποιητή που γνωρίζει στο φινάλε, ίσως έχουμε μία πιθανή ερμηνεία αυτής  της  δυαδικότητας : για να μπορέσεις να προχωρήσεις στην ανηφόρα της ζωής, η παρέα είναι πολύτιμο εφόδιο, είναι η δεύτερη ευκαιρία, το παράθυρο που ανοίγει όταν κλείνει με πάταγο μιά πόρτα (προσέξτε το δώρο του Ιάπωνα προς τον Πάτερσον). Κι όπως πολύ σωστά λέει ο ερωτοχτυπημένος  Έβερετ  “without love, what  reason is there for anything? ”.

Η ταινία του Jarmusch, όπως όλες οι δημιουργίες του, είναι παρηγοριά και στήριγμα στους στοχαστές  της ζωής : αυτούς που διασπούν τις  παραστάσεις  του νού  τους στα συστατικά  τους και τ’ ανασυνθέτουν  για να δημιουργήσουν νέες παραστάσεις, όπως  ο Πάτερσον παρατηρεί το κουτάκι με τα σπίρτα και σκαρώνει ολόκληρο ποίημα.

Trivia :

·       Τα ποιήματα που στην ταινία αποδίδονται στον  Πάτερσον , έχουν γραφτεί  απ΄τον Ron Padgett.

·       Ο ποιητής William Carlos Williams, έχει γράψει ποίημα με τίτλο Paterson.

·       Η αγαπημένη τοποθεσία του Πάτερσον όπου κάθεται συχνά και γράφει, είναι  οι καταρράκτες Great  Falls Of The Passaic River στην πόλη Πάτερσον  του New Jersey. Έχουν ύψος  23μ.

·       Η ατμοσφαιρική μουσική της ταινίας είναι των SQURL, σχήμα στο οποίο συμμετέχει ο Jarmusch, κι έχουν βάλει το χέρι τους και σε προηγούμενες  ταινίες  του.